«واستعینوا بالصبر والصلاة و انها لکبیرة الا علی الخاشعین الذین یظنون انهم ملاقوا ربهم و انهم الیه راجعون » (سوره بقره - آیه 45) از شکیبایی و نماز یاری جوئید و همانا نماز گران است جز بر فروتنان . . . آنان که می دانند با خدای خود دیدار خواهند کرد و به سوی رحمت او باز خواهند گشت . آری! برای پیروی کردن از حق و حقیقت و دوری جستن از حب ریاست و قدرتمداری، با صبر و شکیبایی و با نماز و ذکر خدا و دعا از خداوند یاری طلبید زیرا صبر، حرص را می زداید و نماز، بندگی و فروتنی آورد و از حب جاه و مال و ریاست می کاهد . و همانا استقامت به صبر و صلاة (دو رکن اساسی استقامت) دشوار و گران است بر مستکبران و خودخواهان، ولی آسان است و هموار بر فروتنان و متواضعان که باور دارند به دیدار پروردگارشان خواهند رفت و در پیشگاه عظمتش حاضر خواهند شد و به سوی رحمت گسترده اش باز خواهند گشت . استعینوا بالصبر والصلاة: یعنی طلب کمک و یاری خواستن . هنگامی انسان طلب کمک می کند که در حادثه ای یا کاری بازماند و نتواند آن را انجام دهد . و همانا انسان همیشه ناتوان و عاجز است و همواره باید در تمام کارها از خدا طلب یاری کند و کمک بگیرد و از صمیم دل متوجه او شود و به سوی او روی آورد زیرا جز پروردگار جهانیان کسی توانائی یاری رساندن به انسان را ندارد . همه عاجز و ناتوانند و قدرت مطلقه تنها از آن خداست . و خداوند خود به ما دستور می دهد که برای رسیدن به موفقیت و پیروزی از شکیبایی و نماز یاری طلبیم، زیرا نماز است که انسان را به خدا متوجه می سازد و می فهمد که جز او مؤثری در عالم وجود نیست و اگر به او تکیه کند و از او یاری خواهد، هیچ قدرتی نمی تواند او را از پای درآورد و صدمه رساند . خداوند در آیات زیادی به ما دستور داده است که از نماز و صبر یاری بخواهیم و بر این دو امر تکیه زیادی شده است زیرا نماز بارزترین مظاهر ذکر خدا و نیایش است و جامع عبادتها و پرستشهای قلبی و جسمی است که هم انسان باید بدنش از خبائث پاک و طاهر باشد و هم روانش از ریا و کفر و شر و زیغ و دیگر صفات فاسد درونی . انسان در نماز با بدنش به سوی خانه خدا توجه می کند و با قلب روحش روی خدا را می بیند . انسان در نماز با خلوص نیت به عبادت می نشیند و با خضوع اعضای بدن و خشوع قلب، خدا را می خواند . انسان در نماز به نبرد با سپاه شیطان می پردازد . چنانکه با نیایش، به خدا نزدیک می شود و در صف حزب الله قرار می گیرد . و با صبر و شکیبایی نیز انسان به بالاترین مقامات قرب دست می یابد تا جایی که صابران، بدون حساب پاداش خدا را از پروردگارشان دریافت می کنند «انما یوفی الصابرون اجرهم بغیر حساب » . برخی از عرفا گفته اند: در کارهای قلب چیزی بالاتر از صبر نیست و در کارهای اعضای بدن، چیزی برتر از نماز نیست لذا دستور استعانت به هر دو آمده است . در کافی از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: هرگاه علی (ع) از امری نگران می شد به سوی نماز می شتافت، سپس این آیه را تلاوت فرمود: واستعینوا بالصبر والصلاة . و همچنین در تفسیر عیاشی (ج 1 - ص 43) از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: «ما یمنع احدکم اذا دخل علیه غم من غموم الدنیا ان یتوضا ثم یدخل مسجده فیرکع رکعتین فیدعو الله فیها سمعت الله یقول: واستعینوا بالصبر والصلاة » چه می شود اگر یکی از شما را اندوهی فرا رسد که وضو بگیرد و به مسجد رود و دو رکعت نماز گزارد پس در نماز از خدا بخواهد (تا خدا دعایش را مستجاب گرداند) آیا نشنیدی که خدا فرمود: از صبر و نماز یاری جوئید . انها: ظاهرا بازگشت ضمیر به نماز است هرچند برخی آن را به استعانت برگردانده اند ولی خشوع اختصاص به صبر ندارد پس بازگشت ضمیر در اینجا به صلاة است . الخاشعین: خشوع، خضوع و تذلل به معنای فروتنی است . صاحب کتاب العین گوید: خشع الرجل یعنی دیدگان را به زمین انداخت . اختشع: یعنی سر فرود آورد . خشوع به معنای خضوع است ولی خضوع مربوط به اعضای بدن می رسد و خشوع در صورت و بصر (نوا و دید) است . در قرآن آمده است: خاشعة ابصارهم: یعنی دیدگانشان خاکسار بود، و آمده است: «خشعت الاصوات للرحمن » یعنی صداها در برابر خداوند خاموش بود و با فروتنی سخن حق را می شنیدند و کسی را یارای سخن گفتن در پیشگاه ملکوتیش نبود . یظنون انهم ملاقوا ربهم: ظن در اینجا به معنای یقین است . در تفسیر عیاشی (ج 1 - ص 44) از امیرالمؤمنین (ع) ضمن این آیه نقل شده که فرمود: یعنی یقین دارند که برانگیخته و مبعوث می شوند و ظن آنان یقین است . البته در قرآن کریم ظن به هر دو معنی ذکر شده: گاهی به معنای علم و یقین آمده مانند: «وظنوا ان لا ملجا من الله الا الیه » و یقین کردند که هیچ پناهگاهی از خشم خدا جز پناه بردن به خود او ندارند . و یا فرموده: «ظننت انی ملاق حسابیه » و من یقین کردم که صفحه اعمالم را خواهم دید و حسابرسی خواهم شد . و گاهی ظن به معنای گمان آمده مانند: «ان الظن لایغنی من الحق شیئا» از راه گمان نمی شود به حق پی برد و فرموده: «ان هم الا یظنون » آنان فقط در پندار و گمان اند . ملاقوا ربهم: یعنی ملاقوا جزاء ربهم . در روز رستاخیز هر کس به دیدار پاداش یا کیفر خود از خدا می آید . البته لقاءالله معانی مفصلتری دارد که در وقت خود بحث خواهد شد ان شاءالله . به امید اینکه تمام برادران و خواهران بویژه مسئولین و دست اندرکاران با استعانت و یاری از صبر و شکیبایی در اجرای کارها و با توسل به قدرت مطلقه حق تعالی و استمداد از او کارهای خود را به انجام رسانند و دین خود را به خدا و خلق ادا کنند آمین رب العالمین .